Στην κρίσιμη μάχη της Μασούρας (φωτό της μονάδας του Ντερτιλή μετά την μάχη) και ενώ οι Τούρκοι απειλούν να βομβαρδίσουν το νησί, υπό τις διαταγές του στρατηγού Γρίβα ο ταγματάρχης Ντερτιλής, επιτίθεται “εφ’όπλου λόγχης¨και την ιαχή “Αέρα” σε ένα οχυρωμένο από Τουρκοκύπριους και Τούρκους, χωριό καταπάνω στα τουρκικά πολυβόλα σκορπίζοντας τον θάνατο. Λόγω της ανατίναξης ολόκληρων τουρκικών σπιτιών, υπήρξαν και σημαντικές απώλειες θεωρούμενων ως “αμάχων”.
Ο Γρίβας φοβούμενος τουρκικά αντίποινα του ζητά από τον ασύρματο να παύσει την επίθεση. Ο Ντερτιλής εκνευρισμένος πυροβολεί τον ασύρματο! Η επίθεση συνεχίζεται, στην περιοχή δεν μένει ούτε “τουρκικό ρουθούνι”, ο Αντικειμενικός Σκοπός επιτυγχάνει και οι Τούρκοι κατατροπώνονται.
Το 1966, ενώ υπηρετεί στο 16ο Σύνταγμα στη Νιγρίτα Σερρών, μυείται από τους μελλοντικούς κινηματίες στο επερχόμενο κίνημα-πραξικόπημα.
Συμμετέχει ενεργά στην κατάληψη της εξουσίας από τους αξιωματικούς το βράδυ της 21ης Απριλίου.
Ουσιαστικά με μια χούφτα άνδρες εφαρμόζοντας ένα σχέδιο που από τότε διδάσκεται σε διάφορες στρατιωτικές σχολές του κόσμου (για την ακρίβεια διδάσκεται η αντιμετώπισή του από τις κυβερνήσεις αφού θεωρήθηκε ιδιαίτερα ευφυές και αποτελεσματικό για την ανατροπή δημοκρατικών κυβερνήσεων) ελέγχει με ένα (!) Μηχανοκίνητο Τάγμα το σύνολο του κεντρικού κρατικού μηχανισμού.
Ο τρόπος με τον οποίο «κατέλαβε» μία σειρά από δημόσια κτίρια της Αθήνας, τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου, ήταν από τα επιτεύγματα για τα οποία επαιρόταν και εκ του λόγου αυτού δεν συγχωρήθηκε ποτέ από την Δημοκρατία. «Τους έπιασα στον ύπνο με πολύ λίγους αλλά αποφασισμένους άνδρες και ένα σχέδιο που εφαρμόστηκε με αποφασιστικότητα», έλεγε.
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ο Ντερτιλής θα βγει με το μηχανοκίνητο τάγμα που διοικούσε στην Αγία Παρασκευή για να «ελέγξει 28 στόχους… Τέσσερις παρά δέκα το πρωί είχε τελειώσει η επιχείρηση… ο αιφνιδιασμός είχε πετύχει».
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ο Ντερτιλής παρέμεινε στρατιώτης, ουδέποτε ασχολήθηκε με την διοίκηση της χώρας, ελάμβανε τον μισθό του και μόνο αυτόν και το 1973 που τα στελέχη του Στρατού ελάμβαναν ομόλογα πενταετούς λήξης (πληρώθηκαν το 1978) αντί για μισθό, κάθε τρίτο μήνα, λόγω έλελιψης ρευστότητας που είχε προκαλέσει η οικονομική κρίση απόρροια της διεθνούς πετρελαϊκής κρίση, έτρωγε στον στρατώνα για να μην στερείται το σπίτι του από το φαγητό που θα κατανάλωνε ο ίδιος.
Πήρε μέρος στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και υπό αυτή την ιδιότητά του αν και εν συνεχεία δεν συμφώνησε με την κατάληψη της εξουσίας από τον “αόρατο δικτάτορα” Δ.Ιωαννίδη και αποστασιοποιήθηκε από το καθεστώς που προέκυψε από την ανατροπή του Γ.Παπαδόπουλου.
Στις 30 Δεκεμβρίου του 1975 και μετά από ακροαματική διαδικασία διόμισυ μηνών και διάσκεψη 6 ημερών ενώπιον του πενταμελούς εφετείου Αθηνών, εκδόθηκε η απόφαση του δικαστηρίου το οποίο κήρυξε ένοχους τους 20 από τους 32 κατηγορούμενους, ενώ αθώωσε άλλους 12.
Ο ίδιος, Νικόλαος Ντερτιλής (αποστρατεύθηκε ταξίαρχος, αλλά αυτοδίκαια λαμβάνει τον βαθμό του υποστρατήγου), καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και διαρκή στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για συμμετοχή στην ανθρωποκτονία από πρόθεση του φοιτητή Μυρογιάννη.
Βάση του «αυτόπτη μάρτυρα», το συμβάν έγινε τα ξημερώματα στης 17ης ή 18ης Νοέμβριου στην οδό Πατησίων με νεκρό τον Μιχάλη Μυρογιάννη.
Τα επίσημα μεταπολιτευτικά πορίσματα όμως δεν συμφωνούν με τον «οδηγό αυτόπτη μάρτυρα» σε τίποτα, ήτοι δεν συμφωνεί καμία αναφορά στην όλη υπόθεση και όλες αντιφάσκουν μεταξύ τους…
Στο πόρισμα Σαμπάνη – http://www.apoellas.com/epeteiaka/polytexnio.php – δεν υπάρχει πουθενά το όνομα Μυρογιάννης, αλλά το πλησιέστερο όνομα είναι ένας Μαυρογιάννης ο οποίος βάση πορίσματος σκοτώθηκε τη 18η Νοεμβρίου ενώ αλλού πάλι διαβάζουμε ότι ο οδηγός έκανε λόγο για την 17ην Νοέμβριου (http://amartolo.blogspot.com/2010/11/171173.html ). Άρα εδώ δεν συμφωνούν ούτε οι ίδιοι. Ο υποτιθέμενος φόνος έγινε λέει ο «αυτόπτης μάρτυρας» στην οδό Πατησίων ενώ τα δυο πορίσματα Σαμπάνη και Τσεβά λένε άλλα:
1. Πόρισμα Τσεβά. 14) Μιχαήλ Μαυρογιάννης, ετών 19, εφονεύθη εις την οδόν Κορνεάδου.
2. Πόρισμα Σαμπάνη. 8 ) ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Μιχαήλ, 19 ετών, Κατοικία: Ασημ. Φωτήλα 8 Ιλίσια. Χώρος ένθα εφονεύθη: Καρνεάδου
Η οδός βρίσκετε στο Κολωνάκι και ουδεμία σχέση με Πολυτεχνείο έχει!
Ο οδηγός δηλώνει ότι πήρε τον Ντερτιλή το μεσημέρι της 18ης Νοεμβρίου από την «ΑΣΔΕΝ» και τον μετέφερε στο Πολυτεχνείο! Ενώ έχει καταγραφεί από τα βιβλία πύλης εισόδου ότι ο Ν,Ντερτιλής στις 11:15 είχε επιστρέψει από το Πολυτεχνείο στην «ΑΣΔΕΝ».
Εν πάση περιπτώσει ο Ν.Ντερτιλής είναι ένας άνθρωπος μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής που σκληροί αξιωματικοί (να πούμε ότι στην Κύπρο στην επιχείρηση της Μασούρας υπήρξαν σημαντικές απώλειες σε Τουρκοκύπριους αμάχους…), είχαν αναλάβει τις τύχες της χώρας,σκεπτόμενοι μεν εθνικά, αλλά και ενεργούντες με κώδικες μιας άλλης εποχής που είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί και ήθελε η λόγχη να αντικατασταθεί από τα ΜΜΕ…
